บทความธรรมะ:ปาณาติบาตจะเข้าถึงกรรมบถหรือไม่
การทำอกุศลต่างๆ นั้นที่เข้าถึงกรรมบถก็มี ไม่ล่วงกรรมบถก็มี
แต่ถ้าล่วงกรรมบถแล้ว การกระทำนั้นสำเร็จเป็นชนกกรรม (นำเกิด)
สามารถนำไปเกิดในอบายภูมิได้ แต่ถ้าการกระทำนั้นไม่ล่วงถึงกรรมบถ
การให้ปฏิสนธิในอบายภูมิก็ไม่เป็นการแน่นอน เพียงให้ผลในปวัตติกาล คือ
ทำให้ชีวิตความเป็นอยู่ของผู้นั้นต้องประสบกับความลำบากต่างๆ
การกระทำที่จะก้าวล่วงกรรมบถหรือไม่นั้น ต้องแล้วแต่องค์ประกอบ คือ ปโยคะ
ในการกระทำนั้น อกุศลปาณาติบาต ที่จะก้าวล่วงกรรมบถนั้น
ต้องประกอบด้วยองค์ 5 คือ
๑. สัตว์มีชีวิต
๒. รู้ว่าสัตว์นั้นมีชีวิต
๓. มีจิตคิดจะฆ่า
๔. ทำความเพียรเพื่อให้ตาย
๕. สัตว์ตายลง เพราะความเพียรนั้น
คือ เมื่อครบองค์ประกอบทั้ง 5 ประการนี้แล้ว ก็เป็นอันก้าวล่วงกรรมบถ
แต่ถ้าไม่ครบองค์ 5 ประการนี้แล้ว ก็ไม่ชื่อว่า สำเร็จกรรมบถ
ปาณาติบาตนั้น มีโทษมาก เพราะเหตุ ๔ ประการ คือ
๑. สัตว์ใหญ่
๒. สัตว์นั้นมีคุณ
๓. ความพยายามของผู้ฆ่ามีมาก
๔. กิเลสของผู้ฆ่ารุนแรง
ปาณาติบาตที่ตรงกันข้าม ชื่อว่ามีโทษน้อย
โทษของปาณาติบาต
โทษของปาณาติบาต องค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ทรงแสดงไว้ในทุจริตวิปากสูตร
อังคุตตรนิกายว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ปาณาติบาต อันบุคคลส้องเสพ (ทำ)
เจริญ (ทำด้วยวิธีการต่างๆ) ทำให้มาก (ทำบ่อยๆ ทำเป็นประจำ)
ย่อมทำให้ไปเกิดในนรก ในกำเนิดแห่งสัตว์ดิรัจฉาน ในแดนแห่งเปรต
ผลร้ายแห่งปาณาติบาต อย่างเบาที่สุด ย่อมทำให้เป็นผู้มีอายุสั้นแก่ผู้ที่ได้เกิดมาเป็นมนุษย์